April 12 – 20, 2024

 

Συνεντευξη με την Iva Radivojevic για το Evaporating Borders

Cyprus Film Days 2014

Ο όμορφος κόσμος της Iva.

Είναι λιλιπούτεια. Μια σταλιά κοριτσάκι. Νομίζεις πως είναι ευθραστη …μα όταν αρχίζει να σου μιλάει, οι λέξεις βγαίνουν δυνατές, σίγουρες με αυτοπεποίθηση και δυναμισμό. Έχει τσαμπουκά, έχει άποψη και νιώθεις πως δεν είναι λόγια του αέρα, προς χάρην συζήτησης. Όχι. Η Iva Radivojevic, δημιουργός της ταινίας Evaporating Boarders , που προβλήθηκε χθές το βράδυ στο θέατρο Ριάλτο, στο πλαίσιο του Festival “Cyprus Film Days” και θα παρακολουθήσει το κοινό της Λευκωσίας, απόψε στο Ζήνα Πάλλας, είναι ένας πολύ ενδιαφέρον άνθρωπος και μια πολύ ταλαντούχα δημιουργός.

Γράφει η Πέγκυ Σπινέλη

Στο workshop που προηγήθηκε της προβολής, η Iva εξήγησε στο κοινό που ήρθε στην Gallery 55, πως κατάφερε να συγκεντρώσει το ποσό που χρειαζόταν για την ολοκλήρωση της ταινίας της. Καθόταν και μιλούσε ήρεμα αλλά πολύ σίγουρα. Με αυτοπεποίθηση. Όπως και να το κάνεις, μια τέτοια στάση, πάντα εντυπωσιάζει και στην περίπτωση τη δική της, πείθει. Ξέρει για τη πράγμα μιλάει.

Το ίδιο πράγμα νοιώθεις παρακολουθώντας την ταινία της. Ξέρει το αντικείμενο που παρουσιάζει. Το έχει ερευνήσει και δεν εικονοποιεί τη δική της εμπειρία. Η ταινία-ντοκυμαντέρ Evaporating Boarders απαρτίζεται απο πέντε κεφάλαια. Μου έδωσε την εντύπωση πως είναι η οπτικογράφηση μιας διδακτορικής διατριβής. Τα κεφάλαια αυτά, όπως πολύ εύστοχα αναφέρεται στο πρόγραμμα του φεστιβάλ είναι “αποδομημένες ποιητικά με την ερευνητική ματιά και τις προσωπικές αναζητήσεις της δημιουργού. Μέσ’ απο τους ανθρώπους που συναντά η σκηνοθέτις, η ταινία ρίχνει φως στις εμπειρίες των αιτητών ασύλου στην Κύπρο. Καταγόμενη απο την Γιουγκοσλαβία, η Iva Radivojevic, διερευνά τις επιπτώσεις του μεγάλου κύματος μετανάστευσης στην εθνική ταυτότητα της Κύπρου, που αποτελεί μια απο τις ευκολότερες διόδους πρόσβασης στο Οχηρό που λέγεται Ευρώπη”.

Η ταινία άρχισε με το κοινό της Λεμεσού έτοιμο για αυτή τη προβολή, αλλά όχι ακριβώς. Δεν νομίζω πως υπάρχει εύκολος τρόπος να προετοιμαστείς για να δεις την ωμή όψη της κατάστασης που επικρατεί στη πατρίδα σου. Το τι πιστευεις μέσα σου, σε σχέση με αυτό που θέλεις να πιστεύεις κάποιες φορές είναι οι δύο διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος και η Iva έριξε φως στην πλευρά που είναι κρυμένη στο σκοτάδι, για την οποία λίγοι μιλούν ανοιχτά και όχι πάντοτε με στοιχεία.

Η αρχή είναι στρωτή, αφηγηματική, σε βάζει στο νόημα, σου δίνει την ευκαιρία να θαυμάσεις την υπέροχη κινηματογράφηση, τη φωτογραφία, τα τεχνικά στοιχεία που αξίζει να επικροτήσεις….και μετά μπούμ! Μετά οι μαρτυρίες σε συνεπαίρνουν. Οι ιστορίες σε προβληματίζουν, οι έπαρση και η παραπληροφόρηση με την οποία έχουν εμποτιστεί κάποιοι σε εκπλήσσει. Μια κυρία, κατά τη διάρκεια της συζήτησης που ακολούθησε τη προβολή, ευχαρίστησε την Iva που της παρουσίασε μια Κύπρο που δεν είχε ποτέ ζήσει. Κάποιοι πραγματικά δεν πιστεύουν ενώ κάποιοι άλλοι δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει και αυτή η πλευρά. Η μαγεία της Iva’s εγκειται στο ότι όλα αυτά είναι δοσμένα με μέτρο. Με μια συνέχεια και με την επίγνωση του τι ακριβώς παρουσιάζεται.

Οι ερωτήσεις που ακολούθησαν της προβολής έδωσαν την ευκαιρία στην Iva να ξεδιπλώσει κάποια στοιχεία απο το σκεπτικό της σύλληψης, διεκπεραίωσης και στόχου. Αρκετοί θεατές ρώτησαν αν κάνοντας την έρευνά της έμαθε για περιπτώσεις μεταναστών που βοηθήθηκαν απο Κυπρίους, που τους αγκάλιασαν και τους στήριξαν. Η απάντηση της Iva ήταν καταφατική, αλλά το πως ορίζονται οι ισσοροπίες σε μια ταινία είναι απολύτως υποκειμενικό. Σαφώς θα μπορούσε να το συμπεριλάβει, αλλά θα ήταν μια άλλη ταινία. Μια ταινία που μπορεί να υπάρξει κάποια στιγμή αλλά θα ήταν άλλη ταινία.

Στην κατ’ ιδίαν συζήτησή μου με την Iva την Κυριακή το πρωί, αρχίσαμε απο αυτό ακριβώς. Απο τις προσδοκίες που έχει το κοινό. Προφανώς και την προβλημάτισε στο παρελθόν η ερώτηση αυτή γιατί η απάντησή της ήταν άμεση. Έχει επίγνωση πως όλοι περιμένουν κάτι απο την ταινία. Η ταινία όμως είναι αυτή που είναι.

Η ίδια, ούσα μετανάστρια στην Κύπρο, είχε την εμπειρία. Κάνοντας μια αναδρομή στο δικό της το παρελθόν, και σκεφτόμενη την δική της εμπειρία με αυτή των ανθρώπων για τους οποίους μιλάει στην ταινία, οι οποίοι είναι μουσουλμάνοι, στην πλειοψηφία τους Παλαιστίνιοι απο το Ιράκ, αντιλαμβάνεται πως υπάρχει διαφορά. Πρόκειται για ένα άλλο είδος μεταναστών, η αντιμετώπισή των οποίων είναι διαφορετική. “Υπάρχει τόσο μεγάλη επιθετικότητα εναντίον τους. Ακόμη και οι φίλοι μου που ζουν στη Νέα Υόρκη, οι οποίοι μπορεί να είναι ομοφυλόφιλοι νοιώθουν αυτή την έχθρα. Μια μειονότητα εναντίον μιας άλλης μειονότητας. Δεν μπορούσα να το καταλάβω και ένιωθα την ανάγκη να μιλήσω για αυτό. Όταν νοιώθεις πως σε αγγίζει προσωπικά το θέμα που πραγματεύεσαι, είσαι περισσότερο δοσμένος σε αυτό”.

Το προσωπικό ενδιαφέρον, το οποίο αποτελεί το κίνητρο, χρειάζεται να διαχωριστεί απο την προσωπική άποψη. Για την ίδια όσα ανακάλυπτε κατά τη διάρκεια της έρευνας για την ταινία, της παρουσίαζαν ένα άλλο είδος μεταναστών. “Είμαι απο τη Γουγκοσλαβία και παρόλο που για κάποιους “οι Σέρβοι είναι αδέρφια μας” υπάρχει ταμπέλα. Το στερεότυπο είναι πως οι γυναίκες απο την ανατολική Ευρώπη είναι sex workers. Επρεπε λοιπόν να αποβάλω αυτό που ήξερα ή βιώνα και να βρω κάτι καινούργιο. Δεν προσπάθησα να πείσω τον εαυατό μου ότι αυτό που ξέρω είναι αυτό που ισχύει. Ήθελα να μου αποδείξω, όχι πως έχω δικιό αλλά πως έχω άδικο.

Μια προσπάθεια που δεν ήταν ιδιαίτερα εύκολη. Η έρευνα σε μια χώρ αμε τα δικά μας επίπεδα διαφάνειας και γραφειοκρατίας, δεν είναι ιδιαίτερα βοηθητική σε έρευνες για την μετανάστευση και τις συνθήκες αντιμετώπισης των μεταναστών. “Υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα γνώσης. Υπάρχει το κουτσομπολιό, υπάρχει η αλήθεια, υπάρχει η αλλοιωμένη αλήθεια, υπάρχει η αλήθεια των πολιτικών. Η πραγματικότητα είναι πως ήταν ένα μπέρδεμα, ένα κουβάρι πληροφοριών. Ποίος έλεγε ψέμματα; Ποιός την αλήθεια; Ποιος είχε συμφέροντα και ποια; Τι αναφέρεται στον νόμο; Ποιά είναι η εφαρμογή του; Πολύ δύσκολο να βγεις απο μέσα. Στην ταινία υπάρχει αυτή η αίσθηση της σύγχυσης η οποία αφορά τα επιδόματα. Παίρνουν έξι χιλιάδες ευρώ το μήνα; Δείχνουμε αυτό ακριβώς το μπέρδεμα. Το ότι μια κουβέντα μπορεί να ταξιδέψει και να καθορίσει τα πιστευω μεγάλης μερίδας ανθρώπων. Θα έπρεπε να είναι έτσι μπερδεμένα; Δεν ξέρω. Σίγουρα αν ήταν πιο σιγυρισμένα να μην υπήρχε αυτή η επιθετικότητα”.

Η υποδοχή της ταινίας στα φεστιβάλ όπου φιλοξενήθηκε(Τέξας, Θεσσαλονίκη, Ρότερνταμ, Κύπρος) ήταν πολύ όμορφη. Στη Θεσσαλονίκη ιδιαίτερα. Ενδεχομένως γιατί ήταν η γλώσσα, η οικειότητα, το θέμα, το ότι γνωρίζουν απο πρώτο χέρι, ότι έχουν αναλυτική σκέψη. Οι κριτικές είναι πολύ καλές. Για την Iva “ανεξάρτητα απο την υποδοχή σε φεστιβάλ και τις καλές κριτικές, αυτό που ήθελα ήταν να δημιουργήσω αυτή την ταινία για την Κύπρο και τους Κύπριους. Θα ήθελα να “μιλήσει” στον Κύπριο θεατή. Δεν μιλάω για την Κύπρο ως “μια απο τους άλλους”. Όχι η Κύπρος είναι η πατρίδα μου. Η Κύπρος είναι η χώρα στην οποία ζει η οικογένειά μου. Αυτό που ήθελα ήταν να δείξω μια διαφορετική πραγματικότητα απο αυτή που βιώνει ο μέσος Κύπριος του οποίου η καθημερινότητα δεν περιλαμβάνει αυτη την κατάσταση. Αν ένας άνθρωπος βιώσει αυτή την εμπειρία και τη μετουσιώσει σε αλλαγή, τότε η ταινία μετατρέπεται σε επιτυχία”.

Την ρώτησα τι απόλασυε περισσότερο απο το ταξίδι που της προσέφερε η ταινία. “Το πιο όμορφο κομμάτι αυτού του ταξιδιού είναι οι συζητήσεις με τον κόσμο που γνωρίζεις. Με αυτούς που μιλάς, που συζητάς, που περνάς χρόνο. Συνδέεσαι με ανθρώπους και τα πάντα έχουν σκοπό”.

Το επόμενο project της θα είναι για τη Σερβία. Την ρωτάω αν θα επιδιώξει χρηματοδότητηση μέσω του IdiGoGo όπως έκανε και για την Evaporating Boarders. Ελπίζει πως οι καλές κριτικές της παρούσας θα της εξασφαλίσουν την χρηματοδότητση της απόμενης, αλλά ακόμη και αν δεν γίνει έτσι, “όταν είσαι παθιασμένος για κάτι, δεν χρειάζεσαι χρήματα. Αν θέλεις να γίνει, θα γίνει. Δεν μπορώ να ανησυχώ για τα χρήματα. Αυτό είναι το τελευταίο. Θα έρθουν. Όταν τα χρειαστώ θα έρθουν”.

Δεν ξέρω πως να κλείσω το κείμενο για την γνωριμία μου με την υπέροχη Iva για αυτό θα δανειστώ τη ρήση του W.E.B. Dubois “who shall let this world be beautiful?”